¿Es el voto útil un requisito moral?
DOI:
https://doi.org/10.15448/0103-314X.2024.1.45395Palabras clave:
voto, solidaridad, mal menor, omisiónResumen
El objetivo de este artículo es presentar un estudio sobre la dimensión moral del voto desde la perspectiva de la teología católica. Más concretamente, la investigación abordará lo que suele denominarse voto útil, es decir, el acto de votar a un candidato que no es exactamente el favorito de uno, pero que resultaría, según un punto de vista específico, en un mal menor para la sociedad. La cuestión principal del artículo es la siguiente: ¿debe considerarse el voto útil una obligación moral entre quienes tienen la Doctrina Social de la Iglesia como referencia para la vida ética?
Descargas
Citas
AFONSO. Theologia moralis, Paris: Adrianum le Clere, 1854.
AGOSTINHO. Sobre o livre arbítrio. São Paulo: Paulus, 1997.
ARENDT, H. La disobbedienza civile ad altri saggi. Milano: Giuffré, 1985.
ARISTÓTELES. Ética a nicômaco. São Paulo: Edipro, 2018.
AQUINO, T. Summa. theologiae. Roma: Typographia Polyglotta S. C. de Propaganda Fide, 1888-1889.
AQUINO, T. Scriptum super libros sententiarum magistri Petri Lombardi spiscopi parisiensis. Paris: P. Lethielleux, 1929.
BALFOUR, R. E. The action française movement. The Cambridge Historical Journal, EUA, v. 3, n. 2, p. 182-205, 1930. DOI: https://doi.org/10.1017/S1474691300002468
BÍBLIA. Português. Bíblia Sagrada. Tradução dos textos originais, com notas, dirigida pelo Pontifício Instituto Bíblico de Roma. São Paulo: Paulinas, 1976.
BROWN, R. et al. Comentario bíblico San Jerónimo: nuevo testamento I. Madrid: Cristiandad, 1972.
CONGREGAÇÃO para a Doutrina da Fé. Nota Doutrinal sobre algumas questões relativas à participação e comportamento dos católicos na vida política. Roma: Congregação para a Doutrina da Fé, 2002. Disponível em: https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20021124_politica_po.html. Acesso em: 19 jun. 2024.
DENZINGER, H.; HÜNERMANN, P. El magisterio de la iglesia: enchiridion symbolorum definitionum et declarationum de rebus fidei et morum. Tradução: Bernabé Dalmau, Constantino Ruiz Garrido, Eva Martín. Barcelona: Herder, 1999.
FERNÁNDEZ SÁNCHES, F. C. Princípio e argumento do mal menor. In: PONTIFÍCIO CONSELHO PARA A FAMÍLIA. Lexicon: termos ambíguos e discutidos sobre família, vida e questões éticas. Brasília: CNBB, 2014. p. 777-788.
FRANCISCO. Carta Encíclica Fratelli Tutti do Santo Padre Francisco sobre a fraternidade e a amizade social. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 2020. Disponível em: https://www.vatican.va/content/francesco/pt/encyclicals/documents/papa-francesco_20201003_enciclica-fratelli-tutti.html. Acesso em: 19 jun. 2024.
FRANCISCO. Exortação Apostólica Evangelii Gaudium do Santo Padre Francisco ao episcopado, ao clero, às pessoas consagradas e aos fiéis leigos sobre o anúncio do evangelho no mundo atual. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 2013. Disponível em: https://www.vatican.va/content/francesco/pt/apost_exhortations/documents/papa-francesco_esortazione-ap_20131124_evangelii-gaudium.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
GUITIÁN, G. Sobre la formulación del principio de solidaridad de la doctrina social de la iglesia. Teología y Vida, Santiago, v. 61, n. 1, p. 21-46, 2020b. Disponível em: https://www.scielo.cl/pdf/tv/v61n1/0717-6295-tv-61-01-0021.pdf. Acesso em: 20 jun. 2024. DOI: https://doi.org/10.4067/S0049-34492020000100021
JOÃO PAULO II. Carta Apostólica e Sancti Tomae Mori sob forma de Motu Proprio para a proclamação de S. Tomás Moro, Patrono dos Governantes e dos Políticos. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 2000. Disponível em: https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pt/motu_proprio/documents/hf_jp-ii_motu-proprio_20001031_thomas-more.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
JOÃO PAULO II. Carta Encíclica Sollicitudo Rei Socialis do Sumo Pontífice João Paulo II pelo vigésimo aniversário da Encíclica Populorum Progressio. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1987. Disponível em: https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pt/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_30121987_sollicitudo-rei-socialis.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
JOÃO PAULO II. Exortação Apostólica Pós-Sinodal Christifideles Laici de sua Santidade o Papa João Paulo II sobre vocação e missão dos leigos na igreja e no mundo. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1988. Disponível em: https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pt/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_exh_30121988_christifideles-laici.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
JOÃO PAULO II. Exortação Apostólica Pós-Sinodal Reconciliatio et Paenitentia de sua Santidade João Paulo II ao episcopado, ao clero e aos fiéis sobre a reconciliação e a penitência na missão da igreja hoje. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1984. Disponível em: https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pt/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_exh_02121984_reconciliatio-et-paenitentia.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
JOÃO XXIII. Carta Encíclica Pacem in Terris do Sumo Pontífice Papa João XXIII aos veneráveis irmãos patriarcas, primazes, arcebispos, bispos e outros ordinários do lugar em paz e comunhão com a Sé Apostólica ao clero e fiéis de todo o orbe, bem como a todas as pessoas de boa vontade, a paz de todos os povos na base da verdade, justiça, caridade e liberdade. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1963. Disponível em: https://www.vatican.va/content/john-xxiii/pt/encyclicals/documents/hf_j-xxiii_enc_11041963_pacem.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
MAGNO, G. Regra pastoral. São Paulo: Paulus, 1995.
MONTI, E. Alle fonti della solidarietà: la nozione di solidarietà nella dottrina sociale della Chiesa. 1999. Dissertação (Doutorado em Teologia) – Pontifícia Universidade Gregoriana, Milano, 1999.
PAULO VI. Carta Apostólica Octogesima Adveniens de sua Santidade o Papa Paulo VI ao Senhor Cardeal Maurício Roy, presidente do Conselho dos Leigos e da Pontifícia comissão “Justiça e Paz” por ocasião do 80º aniversário da Encíclica Rerum Novarum. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1971. Disponível em: https://www.vatican.va/content/paul-vi/pt/apost_letters/documents/hf_p-vi_apl_19710514_octogesima-adveniens.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
PAULO VI. Declaração Dignitatis Humanae sobre a liberdade religiosa, o problema da liberdade religiosa na actualidade. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1965a. Disponível em: https://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_decl_19651207_dignitatis-humanae_po.html. Acesso em: 21 jun. 2024.
PAULO VI. Decreto Apostolicam Actuositatem sobre o apostolado dos leigos. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1965b. Disponível em: https://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_decree_19651118_apostolicam-actuositatem_po.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
PIO XI. Carta Encíclica Divini Illius Magistri de sua Santidade Papa Pio XI aos patriarcas, primazes, arcebispos, bispos e outros ordinários em paz e comunhão com a Santa Fé Apostólica e a todos os fiéis do orbe católico acerca da educação cristã da juventude. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1929. Disponível em: https://www.vatican.va/content/pius-xi/pt/encyclicals/documents/hf_p-xi_enc_31121929_divini-illius-magistri.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
PIO XI. Carta Encíclica Divini Redemptoris de sua Santidade Papa Pio XI aos veneráveis irmãos, patriarcas, primazes, arcebispos, bispos e demais ordinários em paz e comunhão com a Sé Apostólica sobre o comunismo ateu. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1937a. Disponível em: https://www.vatican.va/content/pius-xi/pt/encyclicals/documents/hf_p-xi_enc_19370319_divini-redemptoris.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
PIO XI. Carta Encíclica Mit Brennender Sorge do Supremo Pontífice PPIUS XI sobre a situação da igreja católica no reich alemão. Aos veneráveis irmãos, arcebispos, bispos e outros ordinários da Alemanha em paz e comunhão com a Sé Apostólica. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1937b. Disponível em: https://www.vatican.va/content/pius-xi/es/encyclicals/documents/hf_p-xi_enc_14031937_mit-brennender-sorge.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
PIO XI. Carta Encíclica Non Abbiamo Bisogno do Supremo Pontífice Pío XI sobre o fascismo e a ação católica aos veneráveis irmãos patriarcas, primatas, arcebispos, bispos e outros ordinários em paz e comunhão com a Sé Apostólica. Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1931a. Disponível em: https://www.vatican.va/content/pius-xi/es/encyclicals/documents/hf_p-xi_enc_19310629_non-abbiamo-bisogno.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
PIO XI. Carta Encíclica Quadragesimo Anno de sua Santidade Papa Pio XI aos veneráveis irmãos, patriarcas, primazes, arcebispos, bispos e demais ordinários em paz e comunhão com a Sé Apostólica bem como a todos os fiéis do Orbe Católico sobre a restauração e aperfeiçoamento da ordem social em conformidade com a Lei Evangélica no XL aniversário da Encíclica de Leão XIII «Rerum Novarum». Cidade do Vaticano: Santa Sé, 1931b. Disponível em: https://www.vatican.va/content/pius-xi/pt/encyclicals/documents/hf_p-xi_enc_19310515_quadragesimo-anno.html. Acesso em: 20 jun. 2024.
PIO XI. Decreto quo damnantur quaedam opera Caroli Maurras et Ephemerides ‘L’action Française: C’est de tout cœur. In: PIO XI. Acta Apostolicae Sedis: commentarium officiale. Roma: Typis Polyglotis Vaticanis, 1927. v. 19. p. 6-8.
PLATÃO. República. São Paulo: Edipro, 2010.
SANTOS, W. A. M. A família na civilização do amor. São Paulo: Raimundo Llulio, 2022b.
SANTOS, W. A. M. Teologia moral contemporânea: taxonomia e perspectivas. Atualidade Teológica, Rio de Janeiro, v. 26, n. 70, p. 675-696, 2022c.
Descargas
Publicado
Número
Sección
Licencia
Derechos de autor 2024 Teocomunicação
Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución 4.0.
Derechos de autor
El envío de originales a Teocomunicação implica la transferencia, por parte de los autores, de los derechos de publicación. Los derechos de autor de los artículos publicados en esta revista pertenecen al autor, siendo los derechos de la revista sobre la primera publicación. Los autores sólo podrán utilizar los mismos resultados en otras publicaciones, indicando claramente la Teocomunicación como medio de la publicación original.
Licencia Creative Commons
Salvo que se especifique lo contrario, los términos de una licencia Creative Commons Attribution 4.0 International se aplican al material publicado en esta revista, lo que permite el uso, distribución y reproducción sin restricciones en cualquier medio siempre que se cite correctamente la publicación original.