Mística da transcendência corporal de Maria no Recôncavo Baiano
a celebração da integralidade do finito no infinito
DOI:
https://doi.org/10.15448/0103-314X.2024.1.46300Palavras-chave:
Transcendência corporal de Maria, Irmandade da Boa Morte, Fenômeno místico, Integralidade do serResumo
O presente texto propõe-se a analisar a temática do culto à Nossa Senhora da Boa Morte em Cachoeira, município situado no Recôncavo da Bahia, desenvolvido pela Irmandade da Boa Morte, desde o final do século XIX. O culto mariano, promovido por um grupo de mulheres negras, denominadas “Irmãs da Boa Morte”, pertencentes a um culto de matriz africana, mais precisamente ao Candomblé, se destaca como uma tradição cuja importância é ressaltada pelo sincretismo que une elementos da religiosidade afro-brasileira com os de uma antiga festividade cristã, a transcendência corporal de Maria. Assim, este texto – adotando a pesquisa bibliográfica como metodologia e apresentando como referenciais teóricos o fenomenólogo da religião e estudioso de mística cristã Juan Martín Velasco, bem como os teólogos Bruno Forte e Clodovis M. Boff, O.S.M. – pretende analisar o fenômeno místico da devoção mariana mantida pela Irmandade da Boa Morte. Para as Irmãs da Boa Morte, Maria assunta ao céu em corpo e alma demonstra o caráter totalizante da interioridade, mas também da corporalidade humana, isto é, a humanidade toda vê-se envolvida na absoluta realização do ser. Nosso estudo deseja contribuir para o conhecimento teológico da experiência de fé vivida na Irmandade da Boa Morte.
Downloads
Referências
ALVES, Rubem. O que é religião? São Paulo: Loyola, 2009.
BENTO XVI. Exortação Apostólica Verbum Domini. 3. ed. São Paulo: Paulinas, 2010.
BERTETTO, Giuseppe. Maria, Profezie e Misteri. Cinisello Balsamo: Edizioni San Paolo, 1995.
BÍBLIA. Português. A Bíblia de Jerusalém. São Paulo: Paulus, 2012.
BOFF, Clodovis. Mariologia social: o significado da Virgem para a sociedade. São Paulo: Paulus, 2006.
BOFF, Clodovis. O cotidiano de Maria de Nazaré. São Paulo: Salesiana, 2009.
BOFF, Leonardo. Experimentar a Deus hoje. Petrópolis: Vozes, 1974.
BOFF, Leonardo. O rosto materno de Deus: ensaio interdisciplinar sobre o feminino e suas formas religiosas. Petrópolis: Vozes, 1979.
BOUYER, Louis. Mysterion: dal mistero alla mistica. Vaticano: LEV, 1986.
BROWN, Raymond Edward. Introducción al Nuevo Testamento. Madrid: Trotta, 2002.
CARUANA, Edmundo et al. Dicionário de mística. São Paulo: Paulus, 2003. p. 707.
CASTRO, Armando. Irmandade da Boa Morte: memória, intervenção e turistização da festa em Cachoeira, Bahia. Ilhéus: UESC, 2005.
CODINA, Victor. Mariologia desde los pobres, in modernidad versus solidaridad. Lima: CEP, 1985.
CONCEIÇÃO, Joanice Santos. Tenha uma boa morte: notas sobre a Irmandade da Boa Morte. PLURA, Manaus, v. 3, n. 2, p. 101-130, jul./dez. 2012.
CONCÍLIO VATICANO II. Lumen gentium. Constituição dogmática sobre a Igreja. São Paulo: Paulinas, 2010.
CONFERÊNCIA NACIONAL DOS BISPOS DO BRASIL. PUEBLA: a evangelização no presente e no futuro da América Latina. Petrópolis: Vozes, 1982.
CONSORTE, Josildeth Gomes. Sincretismo ou africanização? Os sentidos da dupla pertença. Travessia, São Paulo, v. 13, n. 36, p. 11-14, abr. 2000. DOI: https://doi.org/10.48213/travessia.i36.739
CROATTO, José Severino. As Linguagens da Experiência Religiosa: uma introdução à fenomenologia da religião. Tradução: Carlos Maria Vásquez Gutiérrez. São Paulo: Paulinas, 2010.
CUÉLLAR, Miguel Ponce. Maria Madre del Redentor y Madre de la Iglesia. Barcelona: Herder, 2001.
DAMASCENO, João. La fe ortodoxa. Curitiba: Santo Atanásio, 2020.
FIORES, Stefano de; MEO, Salvatore. Dicionário de mariologia. São Paulo: Paulus, 1995.
FORTE, Bruno. Maria, a mulher ícone do mistério. São Paulo: Paulus, 1991.
INSTITUTO DO PATRIMÔNIO ARTÍSTICO E CULTURAL DA BAHIA. Festa da Boa Morte. Salvador: Fundação Pedro Calmon, 2011.
IWASHITA, Pedro K. Maria na Teologia Simbólica da Patrística. Revista de Cultura Teológica, São Paulo, v. 24, n. 87, p. 178-201, jan./jun. 2016. DOI: https://doi.org/10.19176/rct.i87.28560
JOHNSON, Elizabeth A. Nossa verdadeira irmã, Teologia de Maria na comunhão dos santos. São Paulo: Loyola, 2007.
LAURENTIN, René. La Virginité de Marie: le Triple Annonce dans l’Ancien Testament. Paris: Éditions du Cerf, 1981.
LAURENTIN, René. Maria chiave del mistero Cristiano: la più vicina agli uomini perché la più vicina a Dio. Cinisello Balsamo: Edizioni San Paolo, 1996.
LIBERA, Alain de. Pensar na Idade Média. São Paulo: Editora 34, 1999.
MURAD, Afonso. Maria toda de Deus e tão humana: Compêndio de Mariologia. Aparecida: Editora Santuário, 2012.
NASCIMENTO, Luís Cláudio. Candomblé e Irmandade da Boa Morte. Cachoeira: Fundação Maria América da Cruz, 1999.
OTTO, Rudolf. O sagrado: os aspectos irracionais na noção do divino e sua relação com o racional. Tradução: Walter Schupp. Petrópolis: Vozes, 2007.
PERRY, Tim; KENDALL, Daniel. A Santíssima Virgem. São Paulo: Loyola, 2015.
PIKAZA, Xavier; SILANES, Nereo. Dicionário teológico: o Deus cristão. Tradução: Honório Dalbosco. São Paulo: Paulus, 1998.
PIO XII, Papa. Carta Apostólica Munificentissimus Deus: definição do Dogma da Assunção de Nossa Senhora em corpo e alma ao céu. Vaticano: Editore Cittá del Vaticano, 1950.
POTTERIE, Ignace de La. Maria nel mistero dell'alleanza. Gênova: Marietti, 1988.
POZO, Candido. María en la historia de la salvación. Madrid: BAC, 1974.
RATZINGER, Joseph. Maria chiesa nascente. Cinisello Balsamo: Edizioni San Paolo, 1981.
RATZINGER, Joseph. Jesus de Nazaré: contribuições para a cristologia. Brasília, DF: Edições CNBB, 2021.
RÉAU, Louis de. Iconografía del Arte Cristiano: iconografía de la Biblia – Nuevo Testamento. Barcelona: Ediciones del Serbal, 1996.
SOUZA, Celia de; COSTA, Jonas. Maria, onde o céu encontra a terra. Aparecida: Editora Santuário, 2022.
STRADA, Angel. Maria: um exemplo de mulher. 3. ed. São Paulo: Editora Ave Maria, 1998.
TAMAYO, Juan José. La mística como superación de los fundamentalismos. In: RODRIGUEZ, Francisco (org.). Mística y sociedad en diálogo. Madri: Trotta, 2006. p. 179.
TEMPORELLI, Clara. María, mujer de Dios y de los pobres: relectura de los dogmas marianos. Buenos Aires: Editorial San Pablo, 2008.
TEMPORELLI, Clara. Maria, mulher de Deus e dos pobres: releitura dos dogmas marianos. São Paulo: Paulus, 2010.
TERNATIONALIS. Mariologia a tempore Concilii Vaticani II: receptio, ratio et prospectus. Acta congressus mariologici-mariani internacionalis in civitate Romae anno 2012 celebrati. Vaticano: Pontificia Academia Mariana Internationalis, 2013.
TILLICH. Paul. Teologia sistemática. São Leopoldo: Sinodal, 2005.
VANNINI, Marco. Introduzione alla mística. Brescia: Editrice Morcelliana, 2000.
VELASCO, Juan Martín. El fenómeno místico en la historia y en la actualidad. Madri: Trotta, 1999.
VELASCO, Juan Martín. Experiência cristã de Deus. São Paulo: Paulinas, 2001.
VELASCO, Juan Martín. El fenómeno místico. 2. ed. Madri: Trotta, 2003.
VELASCO, Juan Martín. La experiencia mística. Madri: Trotta, 2004.
VELASCO, Juan Martín. El fenómeno místico, estudio comparado. Madri: Trotta, 2009.
ZAVALLONI, R. A personalidade de Francisco de Assis: estudo psicológico. Petrópolis: CEFEPAL, 1993.
Downloads
Publicado
Edição
Seção
Licença
Copyright (c) 2024 Teocomunicação

Este trabalho está licenciado sob uma licença Creative Commons Attribution 4.0 International License.